Ergenlik, kişinin bağımsızlığı deneyimlediği bir süreçtir ve ergenler bu dönemi yaşarken yanlış seçimler yapabilirler. Özellikle DEHB olan ergenlerin bu dönemde risk alma eğilimi yaşıtlarına göre daha fazladır. Bu durumun farkında olmak ve onları anlamak riskli davranışları konusunda aile, öğretmen ve danışmanlara yardımcı olabilir.
Ergenler bazen sadece ‘’zor’’ görünmek için bile yanlış davranışlar sergileyebilirler. Ancak bu, DEHB’i olan için geçerli değildir. DEHB’i olan ergenler dikkatsiz araba sürme veya okul başarısızlığının oluşturacağı riskleri anlamalarına ve uyum göstermek istemelerine rağmen davranışlarını düzenlemekte zorluk çekerler.
DEHB’i olan ergenler düşük yargıya, olgunlaşmamış düşünceye veya dürtü kontrolüyle ilgili problemlere sahip olabilirler. Örneğin; uyum sağlamak ve havalı görünmek için, bir sınıf arkadaşı ona sigara teklif ettiğinde kabul ederek sonrasında sigara içmeye devam edebilir.
DEHB olmayan, ancak başka öğrenme sorunları olan ergenlerin de doğru seçimler yapmakta zorlanabileceğini unutmayalım. Onlar da bazen ne yapmak istediklerini düşünmek ve planlamak konusunda yardıma ihtiyaç duyarlar.
DEHB Olan Ergenlerde Hangi Riskli Davranışlar Görülebilir?
Okul İle İlgili Sorunlar: DEHB’i olan ergenler sınıf içerisinde zarar verici olabilir. Bazen bu davranışlar kasıtlı olarak değil, düşük dürtü kontrolünün sonucunda gelişir. Sık sık derse geç kalabilir, ders kitaplarını kaybedebilir veya ders düzenini bozabilirler. DEHB’si olan ergenlerin okuldan uzaklaştırılmaları DEHB olmayan ergenlere oranla iki buçuk kat daha fazladır.
Trafik İle İlgili Sorunlar: DEHB ile tehlikeli ve dikkatsiz araba kullanma bağlantılıdır. Düşük dürtü kontrolü, aşırı hıza; dikkat eksikliği, yola dikkat etmek yerine telefonda mesaj yazmaya ya da en basitinden direksiyonda hayal kurmaya neden olabilir. DEHB olan ergenler DEHB olmayan ergenlere göre daha yüksek oranda araba kazaları, hız cezaları gibi trafik cezalarına maruz kalabilirler.
Cinsel Aktivite: Yapılan ilk çalışmalar, DEHB’i olan ergenlerin daha genç yaşta ve daha fazla cinsel partnerle seks yapmaya başlayabildiğini göstermiştir. Bir çalışmada, DEHB’i olan ergenlerin doğum kontrolü kullanma olasılıklarının daha az olduğu ve genç yaşta hamilelik geçirme olasılıklarının daha yüksek olduğu görülmüştür.
Madde Bağımlılığı: DEHB olan ergenlerin alkol, esrar ve kokain gibi maddeleri kullanmaları ve bunlara bağımlı olmaları daha olasıdır. Bu durum, düşük dürtü kontrolünden kaynaklı olabilir ya da dikkatlerini artırmak veya okuldaki hayal kırıklıklarıyla baş etmeyi amaçlayan bir çaba olabilir.
Hukuk İle İlgili Sorunlar: DEHB’in hırsızlık, mala zara verme gibi suç davranışları ile bağlantılı olup olmadığı henüz belli değildir. Yapılan çalışmalar, DEHB’i olan ergenlerin çocuk mahkemesine gitme olasılığının daha yüksek olabileceğini göstermiştir. Fakat bu, travmatik deneyimlere veya istismara bağlı da olabilir.
Özet
-
DEHB olan ergenlerin riskli davranmaya eğilimleri okuldan uzaklaştırılmalarına veya yasalarla ilgili sorunlara yol açabilir.
-
DEHB olan ergenlerin maddeleri kötüye kullanma ve korunmasız cinsel ilişkiye girme olasılığı daha yüksektir.
-
Riskli davranış belirtilerini bilmek, ergenleri anlamamıza katkı sağlayacaktır.
Bu yazı https://www.understood.org/en/friends-feelings/teens-tweens/risky-behavior/why-teens-with-adhd-may-take-more-risks adlı kaynaktan çevrilmiştir.